Add Hoc

Kwakdenkers : Sinds Spaink deze term bedacht is hij toegevoegd aan de Nederlandse taal. Het is de psychische equivalent van ”kwakzalvers”. Zoals beunhazen in de middeleeuwen allerlei nep zalfjes verkopen als medicijn, zo zijn er nu homeopaten zijn die dure medicijnen verkopen waarvan de werking onbewezen is en de theorie erachter soms ronduit hilarisch. Maar ook in de psychologie zijn er kwakzalvers: de zogenaamde kwakdenkers. Een steeds verder uitdijend leger van coaches en psychologen leggen een link tussen persoonlijkheid en gezondheid, daar waar dat verband er niet is.

Positief denken
Het NLP: (neurolinguistisch programeren) of kortweg ”positief denken” kan je misschien van het roken afhelpen. Maar er zijn nu eenmaal fysieke gesteldheden die zich niet laten wegdenken. Toch zijn er legio mensen en zelfs officieel gediplomeerde artsen, die zeggen dat meditatie de kans uitzaaiing van kanker kunnen doen afnemen. Haptonomen die een verband legt tussen een bepaald lichaamsdeel met een bepaalde persoonlijkheid. En mensen die spreekwoorden gebruiken bij hun diagnoses. Zo zou bronchitis voorkomen bij persoonlijkheden die ‘zich verstikt voelen” of ”niet kunnen ademen voor zichzelf”. Infecties en ontstekingen zouden vaker voorkomen bij mensen die kwaad zijn of een emotionele onveiligheid kennen. Spaink heeft de meest bizarre verbanden tussen psyche en lichaam in dit boek verzameld. Verontrustend is de wijdverbreide aanhang van het kwakdenken, hun boeken komen voor in de bestsellerslijsten.

Oprah Whifrey prees in haar programma vaak ”The Secret”: een boek waarin een heel hoofdstuk gewijd is aan het wegmediteren van kanker.

 

Waarom ik?

Veel ziektes worden toegeschreven aan stress: heeft u iets op uw lever? Wilt u uw gal spuien? Pas nadat de medische oorzaak bekend is verschuift de betekenisgeving van de ziekte van psychisch naar gewoon medisch. Zo werden tbc patiënten vroeger gestigmatiseerd maar zodra er meer bekend werd over oorzaak en remedie veranderde dat. Aids idem dito. Psychoses werden vroeger ( nu nog in bepaalde culturen)gezien als het bezeten zijn door de duivel.

”Wat je uitzend naar het universum krijg je terug”: alle ziektes die je ten deel vallen heb je blijkbaar zelf ooit eens uitgestraald. Op zijn best is de ziekte aan jou gegeven, om hier een levensles uit te leren.

De Secret of de Celestijnse belofte: het geloof in het kwakdenken is onuitroeibaar en wijdverbreid ook in onze seculiere maatschappij en sijpelt steeds ook de reguliere geneeskunde binnen. Universiteiten lenen hun lokalen uit aan workshops die evident niet wetenschappelijk zijn. Maar ook ronduit schadelijk. De patiënt wordt beladen met schuld: het is zijn persoonlijkheid of manier van denken, die de ziekte heeft veroorzaakt.

”Ik ben niet mijn ziekte”

Spaink’s eigen ziekte MS is een dankbare prooi van kwakdenkers. Het is een ziekte waarbij littekens in het hersenweefsel ontstaan, maar volgens populaire kwakdenkers, goed voor honderdduizenden boeken per jaar, wordt MS veroorzaakt door een persoonlijkheid van “hardvochtigheid, ijzeren wil, onbuigzaamheid en angst.” (Hay).

Juist door jezelf niet te vereenzelvigen met je lichaam, kun je omgaan met een ernstige chronische ziekte aldus Spaink. Juist door het haperende lichaam buiten jezelf te plaatsen (ook al zit je er zelf in) en als zelfstandige entiteit te observeren, kun je de situatie aangaan. ”Ik ben niet mijn ziekte” . Dit besef is cruciaal bij de acceptatie van een handicap of chronische ziekte.

Iemand heeft kanker, hij is geen kanker. Pas als je de ziekte of handicap buiten jezelf plaatst, heeft het zin om in mogelijkheden te denken. De orenmaffia en de kwakdenkers bereiken precies het omgekeerde: mensen die zich met hun ziekte identificeren, en verwerking van verlies wordt overschaduwd door schuldgevoelens.

Ook de omgeving van de patiënt weet raad met het kwakdenken: goedbedoelde adviezen over het denken richting het universum, de straf van god, het veroorzaken van negatieve energie en schuldig zijn aan de eigen ziekte zijn wijdverbreid. De kankerpatiënt moet andere dingen eten, de adhd-er moet minder tv kijken, de suikerpatiënt heeft teveel gesnoept: Goedbedoelde tips kunnen ertoe leiden dat een persoon zich onbegrepen voelt en geïsoleerd raakt.

——————————————————————————————————————————————————————-

NOOT REDACTIE:
Ook adhd-ers hebben veel last van kwakdenkers en het idee dat het ”tussen de oren” zit. Helaas is adhd en add zelfs door gediplomeerde psychologen en psychiaters (Altrecht, PsyQ) ook nu nog ingedeeld als ”gedragsstoornis” . Dit wordt tegengesproken door wetenschappelijk onderzoek, oa de Radbouduniversiteit ziet ad(h)d als genetische aanleg. In Engeland valt ad(h)d onder de ”Divers Learners” : dezelfde categorie als dyslexi. Anders informatie verwerken. Zoals dyslexi ook geen gedragsstoornis is, zo is adhd dat ook niet, en ook autisme klimt nu langzaam uit het stigma.

Hulpverleners in Nederland zitten in een spagaat. Het geven van medicatie (methylfenidaat) staat op gespannen voet met het kwakdenken. Hoe kan een psycholoog beweren dat het om een gedragsstoornis gaat, en toch medicatie voorschrijven? Deze paradox is diep verankerd in de huidige reguliere hulpverlening bij adhd en add.

Door Karin Spainks inzichten toe te passen geraken we uit deze redenering die in zijn eigen staart bijt. Door het scheiden van fysieke kenmerken van persoonlijkheids kenmerken geeft men de rationele wetenschap en onderzoek meer kans. Door het huidige kwakdenken en het stigma van gedragsstoornis staat fundamenteel onderzoek naar adhd al jaren stil. Statistiek onderzoek dat niet op zoek gaat naar causale verbanden, zijn een vervuiling van de theorievorming. Het kan zijn bijvoorbeeld zijn dat bepaalde voeding goed of slecht is voor adhd, maar dan moet er wel een direct verband gelegd worden: hoe beinvloedt het de aanmaak van neurotransmitters? Het komt niet voorbij het kwakdenken als men de link niet legt met het lichaam: met de aanmaak van dopamine.

Je bent niet gedragsgestoord,  maar je hebt ongefilterde zintuigen. 

Ook de tweede les van Spaink gaat op voor adhd. Door je te distantieren van adhd, als iets dat buiten jezelf in je lichaam in je hersens aanwezig is, kun je als stilte in de storm – in je eigen epicentrum, je rust wel pakken. En dat heeft niets met karakter of persoonlijkheid te maken.